hiperbola

Hiperbola występuje w dwóch formach – powiększenia lub pomniejszenia. W hiperboli powiększeniu lub pomniejszeniu podlega jedna cecha faktu, osoby lub pojęcia. Powiększenie wzmacnia, natomiast pomniejszenie osłabia dany fakt, osobę lub pojęcie.

Hiperbola uważana jest za odmianę metafory, zwłaszcza katechrezy. O ile jednak w metaforze cecha przypisana faktowi, osobie lub pojęciu zmienia tylko sens dosłowny, nie zmieniając sensu właściwego, to hiperbola zmienia także sens właściwy, przypisując cechy w sposób przesadny. Powinno się ją więc używać w sposób ostrożny, gdyż przesada może prowadzić do utraty wiarygodności, np. gdy nadmiernie powiększa („uczciwy zbrodniarz”) lub nadmiernie pomniejsza („zbrodniczy prezydent naszego kraju”).

Najczęściej stosowaną formą hiperboli jest porównanie stopnia wyższego cechy jakiegoś faktu, osoby czy pojęcia z daną cechą – np. „coś jest bielsze niż śnieg”, „ktoś jest czarniejszy niż noc”, „że do tego doszło jest jaśniejsze niż słońce”.

Hiperbola często stosowana jest w poezji. Przykładem utworu całego zbudowanego z przesadni, są Stepy akermańskie Adama Mickiewicza, w którym hiperbole ułożone są stopniowo:

Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu,
Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi,
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,
Omijam koralowe ostrowy burzanu.